Foto: Jacob van Essen voor Omrop Fryslân
Gedeputeerde Sietske Poepjes beëdigt nieuwe Dichter Fan Fryslân
Juryrapport adviescommissie Dichter fan Fryslân 2019-2021
NYK DE VRIES
Door Eeltsje Hettinga, Job Degenaar en Michelle Samba (voorzitter)
De adviescommissie beveelt Nyk de Vries aan als opvolger van de Dichter van Fryslân over het tijdsbestek ‘november 2019 tot en met november 2021’.
Woord vooraf
Friesland heeft een veelzijdig poëtisch landschap. Er zijn Friestalige dichters pur sang, dichters die ‘om útens’ wonen en voor wie het Fries geen alledaagse spreektaal meer is, maar die nog wel binding hebben met de taal. Ook wonen er dichters in Fryslân voor wie de moedertaal het Nederlands is, maar die toch een band hebben met de provincie en de literatuur en er zijn dichters die een anderstalige achtergrond hebben dan het Fries en Nederlands, al dan niet wonend in Fryslân en die evengoed een band daarmee hebben. Gelet op hun werk en publicaties zien we een breed scala van soorten uitingen. Zo zijn er traditionele dichters, experimentele dichters, geëngageerde dichters, natuurdichters-pur-sang, dichters die cross-mediaal en interdisciplinair werken en dichters voor wie het podium een belangrijk medium is en die hun werk daarop aanpassen.
Procedure
Het is de tweede keer dat er een Dichter fan Fryslân benoemd wordt. De vorige keer, in 2017, werd van de kandidaten gevraagd een nieuw gedicht te schrijven en een plan in te dienen met de activiteiten die ze als Dichter fan Fryslân wilden opzetten en uitvoeren. Daarnaast maakte een openbare publieksstemming onderdeel uit van de procedure. Deze keer koos de Provincie voor een drie leden tellende commissie die de Provincie hierin adviseert, o.i. een efficiëntere procedure.
Criteria
De commissie heeft een breed scala aan dichters en gedichten onder de loep gehad en is over het algemeen zeer te spreken over de kwaliteit, zowel naar vorm als naar inhoud, wat de keuze uiteraard niet alleen bemoeilijkte, maar ook tijdrovend maakte. Toch is zij unaniem geweest in haar keuze. Daarbij is gelet op een aantal criteria die zij van belang acht voor deze functie:
1) Kwaliteit
2) Eigenzinnigheid/originaliteit
3) Verbinding met andere kunstdisciplines, zoals muziek, beeldende kunst en theater
4) Meertaligheid
5) Performance
6) Organisatorische vaardigheden
7) Diversiteit (man-vrouw-genderneutraal, jong-oud etc.)
8) Verbinding met de provincie en/of met het Fries
Schets van de Dichter fan Fryslân
De dichter van Friesland hoeft niet per se vernieuwend, authentiek of klassiek georiënteerd te zijn. In eerste instantie stond de kwaliteit van het werk voorop en de afweging of de dichter in staat zou zijn op een stimulerende manier bij te dragen aan het Friese poëzielandschap. Ook de performance achtte de commissie belangrijk. De overige criteria speelden zeker niet uitsluitend op de achtergrond mee.
Er is een grote verscheidenheid in voordracht, van poëziemachines tot multimediale en muzikale experimenten. De jury stelt het zeer op prijs dat veel dichters daarbij kwaliteit, inhoud en innovatie prioritair stellen, hetgeen het werkveld een professioneel karakter verleent. Enerzijds blijkt de omvang van de Friese verscheidenheid beperkt waar het de man/vrouw/genderneutraal-verhouding, de verhouding stad-platteland en de verhouding qua leeftijd en afkomst betreft. Anders gezegd: de diversiteit is smal. Anderzijds is er een aantal onderscheidende dichters dat naast het schrijven zich succesvol inzet als organisator van meet-ups, netwerkbijeenkomsten en poëzie-avonden. Dat geldt zowel voor oudere, meer gesettelde dichters als voor nieuwe, jonge dichters en schrijvers.
We vinden het belangrijk dat er broedplaatsen zijn voor schrijvers en beeldende kunstenaars en dat ze bij hun initiatieven financieel beter en actiever worden ondersteund. Bijna structureel delven ze het onderspit. Juist dit soort broedplaatsen en organisaties zijn het broodnodige ‘kapitaal’ voor de groei en bloei van het universum van de Friese poëzie, zowel wat structurele ondersteuning van oud en nieuw werk betreft, als voor inspiratie, kritiek, experiment en uitwisseling. Het criterium ‘eigenzinnigheid/originaliteit’ werd gehanteerd bij de afweging op welke wijze het werk geschreven werd, wat er geschreven werd en ook hoe het werd gepresenteerd.
De criteria ‘verbinding met andere kunstdisciplines’ en ‘meertaligheid’ waren niet van absolute aard om de Dichter fan Fryslân te worden, maar zouden wel een beslissende factor kunnen worden in een eindoordeel. Voor het criterium ‘organisatorische vaardigheden’ keek de jury naar welke projecten de dichter inmiddels had uitgevoerd en of hij of zij een ‘open mind’ zou hebben voor nieuwe samenwerkingen of het organiseren van events. Ten slotte werd rekening gehouden met de diversiteitskwestie. De commissie vindt het jammer dat er verhoudingsgewijs weinig dichteressen in Fryslân een rol van betekenis spelen.
‘Lokwinske’
De commissie heeft na lang beraad ervoor gekozen om de Provincie te adviseren Nyk de Vries de titel van Dichter fan Fryslân te geven. Hij voldoet vrijwel in elk opzicht aan alle gestelde criteria.
Nyk de Vries (1971) schreef als dichter de bundels Motorman en 39 oare proazagedichten en De dingen gebeuren omdat ze rijmen. Daarin gaf hij het genre van het prozagedicht een nieuwe en vitale impuls. Het zijn kleine juwelen, vaak geheimzinnig schitterende kristallen die een groter heelal weerspiegelen. Het Absurde is bij Nyk de Vries niet zelden een motor voor zijn poëzie. In de voordracht van zijn werk is hij een voortreffelijke performer. De Vries schrijft zowel in het Fries als Nederlands. Zijn werk is in meerdere talen vertaald. Hij debuteerde in 1996 in het tijdschrift De Blauwe Fedde, waarvan hij een van de oprichters was. Het realistische werk van De Vries kent naar inhoud doorgaans allerlei vervreemdende elementen. In combinatie met zijn nuchter ironische stijl ontstaat een eigenzinnig en hyperpersoonlijk proza. Film (David Lynch), muziek, media, vrouwen, drank en meer in het bijzonder de Friese Wouden zijn typische ingrediënten / thema’s in het werk van Nyk de Vries. Wij feliciteren hem van harte met zijn titel.