Za

27

november

Winnaars Laaglandse Archeologie-poëziewedstrijd 2021

 

 

Stichting Achterland, uitgeverij van talloze bloemlezingen waarin  poëzie en maatschappij onder de leiding van dichter Jan-Paul Rosenberg succesvol worden verbonden, organiseerde de Laaglandse Archeologie-poëziewedstrijd 2021. Dichters verdiepten zich in een archeologisch thema en lieten zich hierdoor inspireren. Het aantal inzendingen bedroeg plm. 400 gedichten. Op 26 november 2021 vond de bekendmaking plaats in de intieme, historische Mannenzaal in Amersfoort. De bundeling van de bekroonde werken is een prachtig verzorgde uitgave geworden, met financiële hulp van diverse fondsen. Van harte gefeliciteerd, prijswinnaars en genomineerden!

 

Juryrapport van de Laaglandse Archeologie-Poëzieprijs 2021

 

Schaduwen en spechten

 

Als jury waren we diep onder de indruk van de manier waarop het graven in het verleden originele

gedachten opriep over het heden, verbaasden we ons een enkele keer over de vele inzendingen die

niet over archeologie maar over architectuur gingen en kwamen tot de aangename constatering dat

de archeologen in de gedichten best vaak vrouwelijk waren. Soms wilde een dichter iets te veel

uitleggen of hielpen rijmdwang en geforceerde enjambementen een gedicht onherroepelijk naar

de gallemiezen. Daartegenover stonden puntgave sonnetten, pennen met de precisie van scalpels

en scherpe vondsten als “spechtenspervuur” en “aalscholversbataljon”.

 

Uit de bijna 400 gedichten die werden ingestuurd, kozen we een top 20 en een top 3. Op de derde

plaats kwam het gedicht met het eerdergenoemde “aalscholversbataljon”. Dat sonnet met de wonderlijke titel ‘Wachtgebouw A’ had een prettig ritme en kende een speels contrast tussen toen en nu. De jury bewonderde de manier waarop militaire begrippen met de dierenwereld verweven werden en bleef tot aan het einde meer dan geboeid.

 

‘Sedimenteren’ verdiende volgens ons de tweede prijs. Door de prikkelende stelling “herinneren is

niets meer en niets minder dan ophalen wat je denkt dat van jou / is geweest” werden we meteen

aan het denken gezet. Daarnaast bevatte het gedicht een interessante combinatie van de thema’s

archeologie en intimiteit, buiten- en binnenwereld. ‘Sedimenteren’ kent verder een gewaagde

compositie met herhalingen die het thema van de lagen versterkt en het gedicht een beklemmend

karakter geeft.

 

De eerste prijs gaat naar ‘Grafheuvels’, een beeldend en sfeervol gedicht met een zeer originele

gedachtegang die het persoonlijke overstijgt. Bovendien zorgt het subtiele gebruik van rijm, de

muzikale zinstructuur en de gedegen opbouw ervoor dat ‘Grafheuvels’ prettig leest. Fijn vonden we

ook hoe de beschrijving van lijkschaduw (de technische term is volgens een van de juryleden

‘lijksilhouet’) via vlek naar meisje gaat en daarmee steeds concreter en vooral menselijker wordt.

 

Na het lezen van deze gedichten zullen we nooit meer op dezelfde manier in de dorpen of

steden waar we wonen over de aarde lopen. Die aarde, waarop we altijd “maar één stap verwijderd” zijn van de wildernis, bestaat vanaf nu uit lagen oude levens , liefdes en beschavingen. Daar danken we de dichters voor.

 

Tsead Bruinja

Job Degenaar

Marie-France van Oorsouw

Merel van Slobbe

 

 

Eerste prijs: Erwin Hurenkamp - Grafheuvels

 

We waren maar één stap verwijderd van de wildernis

en dat wisten we. De kunst was om een graf te bouwen

en het terug te vinden - wat geweest is was een weg

die we anders kwijt zouden raken. We  schoolden ons

in het onderscheiden van grondsoorten en groeven

wel eens iets op, gingen bij onze voorgangers

te rade. Tussen aarde en as in

 

de verkleuring: een lijkschaduw zei je, eigenlijk

niet meer dan een vlek en dan te weten

dat ze hier moet hebben gelegen:

een meisje en wat er door haar handen ging

 

de giften. We leren dat een lichaam pas begint

te bestaan als het contouren krijgt

en wat voorafging is erin vergaan.

Plantaardig materiaal, vezelverbindingen

het vlezige - wat overbleef een schim

 

en kiem inéén, een schok. Wat we opgraven

vergaat en wat er was komt pas op gang.

 

 

Tweede prijs: Eke Mannink - Sedimenteren

 

Herinneren is niets meer en niets minder dan ophalen wat je denkt dat van jou

is geweest. We vonden vuurstenen, een vuistbijl – daarna groeven we een hoektand

 

van een zwijn op - het verhaal was nu begonnen. Dus we kropen bij elkaar.

Sinds ik je ken, vormen zich lagen: onder ons en tussen ons en boven ons

 

en achter ons ja, ín ons zelfs ontstaan ze. Lagen zachtheid, lagen veerkracht,

lagen vol herinnering en lagen herinterpretatie van wat was en van wat nog

 

zou kunnen komen. Lagen hartstocht, lagen warmte, lagen lang gekoesterd samen,

lagen liggen, lagen zoeken, lagen gekte, lag en lach. Lagen neurosen, lagen meetbaar,

 

lagen sfeer en lagen nu. Lagen verwondering en lagen vrij van pijn. Fossielen

zijn we, overblijfselen. Herinneren is niets meer en niets minder dan ophalen

 

wat je denkt dat van jou is geweest. Lagen verwondering en lagen vrij van pijn.

En daarom laag op laag op laag op laag op laag op laag met jou te willen zijn.

 

Derde prijs: Joost Hontelez - Wachtgebouw A 
 

Wachtgebouw A zegt al meer dan honderdvijftig

jaar 1870. Houdt herinneringen levendig

aan de gietijzeren tijd dat de Pruisen maar niet kwamen

en de vergeefse weerbaarheid tegen hun nageslacht.

 

Ruigenhoek drijft als het If van Utrecht in zijn

gracht. Al lang niet meer paraat om te inunderen,

noch te mitrailleren. Enkel spechtenspervuur

resoneert. Gul begroeide bomen staan er nu op wacht.

 

Dassenkazemat, kazerne van het eerste reigersregiment

en een aardig aalscholversbataljon, bastion van

ooievaars, bolwerk van de bosuil en de vos

 

waar het leven is gelegerd, overwoekert wat ooit was.

Waar een ijsvogel laag over het water ijlt, oogverblindend

blinkendblauwe kogel. Verkenner eerste klas.

 

De overige genomineerden waren: Thom Schrijer, Rik Dereeper, Nelson Morus, Annet Zaagsma, Anneke Wasscher, Nico Keuning, Rita van Hauwermeiren, Geert Viaenen, Rob Boudestein, Rikkert Zuiderveld, Ien Verrips, Maaike van Steenis en Paul Meeuws.